U Sarajevu je održan Okrugli sto „Kako do višeg nivoa budžetske transparentnosti?“ na kojem su ponuđene preporuke za veću budžetsku transparentnost institucija i uključivanje organizacija civilnog društva od izrade do izvještavanja o utrošku budžeta.
Tokom panel-diskusije, kojoj su prisustvovali predstavnici: ureda za reviziju, institucija sa različitih nivoa vlasti u Bosni i Hercegovini (BiH), poreskih uprava, međunarodnih organizacija i civilnog društva razgovarano je o važnosti budžetske transparentnosti javnih institucija, a predstavljene su i preporuke za njeno unapređenje.
Učesnici su saglasni da se u pripremi budžeta nadležni organi moraju pridržavati unaprijed utvrđenih rokova, utvrditi jasna pravila za izvršenje i nadzor nad izvršenjem budžeta kao i izvještavati o budžetu. Naglasili su da institucije javnosti moraju dati na uvid dovoljno informacija o tome kako raspolažu javnim novcem te da sve informacije o budžetu trebaju biti pravovremeno prezentovane.
Učesnici Okruglog stola su razgovarali i o pravnim mehanizmima učešća javnosti u donošenju odluka kojim se uređuju budžetski sistemi u Bosni i Hercegovini. Saglasni su da uređeno učešće javnosti u donošenju odluka o budžetu može pomoći institucijama da unaprijede mehanizme za preventivno sprečavanje njegove zloupotrebe i povećanja budžetske transparentnosti.
Na konferenciji su predstavljene “Analiza budžetskih politika i procesa sa aspekta budžetske transparentnosti u BiH“ i „Praksa skrivenog zapošljavanja i netransparentnost plata i naknada kao modus operandi organa uprave u BiH“. Dokumente su predstavili autori Marko Martić i Ognjen Đukić iz Centra za istraživanje i studije GEA iz Banje Luke. Također, u izradi dokumenata su učestvovali pravni i ekonomski eksperti. Oni su analizirali pitanja budžetske transparentnosti, građanskog upravljanja i odgovornog upravljanja budžetom na državnom, entitetskim, kantonalnim i općinskim nivoima vlasti te upravljanje ličnim primanjima i materijalnim troškovima zaposlenih u institucijama.
U analizi budžetskih politika se nalaze sve relevantne informacije o budžetu, informacije o ulozi javnosti u procesu donošenja odluka o budžetu te o odnosu vlasti prema upravljanju javnim sredstvima. Ovaj dokument će u svom radu moći koristiti institucije, ali i organizacije civilnog društva koje zagovaraju transparentno trošenje budžetskih sredstava.
Martić je rekao da je budžetska transparentnost u BiH na jako niskom nivou. „Tu postoji snažna potreba za saradnjom civilnog i javnog sektora u svim fazama budžetskog procesa, a posebno u segmentu planiranja i praćenja izvršenja budžeta. Pri tome su procesi provođenja javnih nabavki i u ovom dokumentu evidentirani kao najproblematičniji, naročito iz perspektive transparentnosti i odgovornog upravljanja javnim sredstvima.“
U drugom dokumentu je predstavljena analiza koja je pokazala netransparentnost i neadekvatno upravljanje ličnim primanjima i materijalnim troškovima zaposlenih u institucijama.
Đukić je u svom izlaganju istakao praksu „skrivenog zapošljavanja“ koja je prisutna u cijeloj BiH. Radi se o ugovorima fiktivnog karaktera, kao što su ugovori o djelu i ugovori o privremenim poslovima koje finansijski revizori u izvještajima godima navode kao primjere kršenja zakona.
Naime, zastupljenost plaća i naknada u potrošnji javnog novca obuhvata veliki dio u budžetima. Učešće plaća i naknada u ukupnoj budžetskoj potrošnji javnog sektora u 2020. godini je iznosilo 22,6% u Federaciji BiH, a u Republici Srpskoj 35,3%.
„Sklapanja ugovora o djelu i ugovora o privremenim poslovima sa licima za sistematizovane pozicije, što je suprotno zakonu, se ponavljaju iz godine i godinu u mnogim organima uprave“, rekao je Đukić.
Događaj je organizovao Centar za istraživačko novinarstvo (CIN) sa partnerskim organizacijama „Futura“ iz Mostara i Centar za istraživanja i studije GEA iz Banje Luke u okviru projekta „Jačanje kapaciteta organizacija civilnog društva za monitoring javnih budžeta“ koji finansiraju Evropska unija, The Balkan Trust for Democracy i German Marshall Fund. Cilj projekta je doprinos borbi protiv korupcije kroz podizanje nivoa fiskalne i budžetske transparentnosti aktivnim uključivanjem civilnog društva.
